Boże Narodzenie nieodłącznie kojarzy się ze świątecznymi potrawami. Zgodnie z chrześcijańską tradycją powinno być ich 12 – tyle, ilu apostołów. W tradycji ludowej dwanaście potraw symbolizowało z kolei wszystkie miesiące roku. Co ciekawe, według tradycji staropolskich na wigilijnym stole powinna znaleźć się nieparzysta liczba dań (chłopi jadali 5 lub 7 potraw, szlachta – 9, a arystokracja – 11 lub 13), co miało zapewnić urodzaj w nadchodzącym roku. Bez względu na to, ile potraw pojawi się na naszych stołach, będą one ważnym i smacznym elementem świąt.
Na bogactwo wigilijnej kuchni polskiej składają się tradycje kulinarne wielu regionów. W każdym domu święta to nieco inne smaki i zapachy, ale w podstawowej kwestii nie różni nas tak wiele – oto tradycyjnie polskie, świąteczne dania, bez których wiele osób nie wyobraża sobie wigilijnej wieczerzy.
12 potraw bożonarodzeniowych
Zupa grzybowa, owocowa lub barszcz
Serwowane na różne sposoby: czyste, z dodatkiem makaronu, uszek albo pasztecików z kapustą i grzybami, zwykle rozpoczynają świąteczną wieczerzę.
Karp
Smażony, pieczony czy duszony jest od lat obecny na wigilijnych stołach. Obecnie coraz częściej zamienia się go na dorsza czarnego, który zawiera niewiele ości, albo na łososia, niskokalorycznego i bogatego w kwasy Omega-3 i Omega-6.
Ryba po grecku
Grecy o tym daniu nawet nie słyszeli, ale w Polsce jest ono niezwykle popularne. Usmażona ryba z włoszczyzną i koncentratem pomidorowym jest doskonała na zimno i ciepło.
Śledzie
Wśród ryb na świątecznym stole nie może zabraknąć śledzi: z cebulką, z żurawiną, w oleju, w śmietanie albo w bardziej wymyślnych sosach zarówno wytrawnych, jak i słodkich (np. z rodzynkami i ananasem).
Bigos, kapusta z grzybami
Kolacja wigilijna jest przeważnie postna (choć od niedawna Kościół katolicki potwierdził, że tego dnia można jadać mięso), dlatego wśród potraw królują te zrobione z warzyw – darów ogródka i lasu. Kapusta z grzybami świetnie nadaje się jako farsz do pierogów czy pasztecików, a także jako samodzielne danie. Przyprawiona koncentratem pomidorowym, zielem angielskim i liściem laurowym tworzy przepyszny bigos.
Pierogi
Na wigilijnych stołach przeważają te z farszem z kapusty i grzybów, niekiedy z dodatkiem suszonych śliwek. Większość jada pierogi gotowane i ewentualnie podsmażone, ale ciekawą alternatywą są również pierogi pieczone.
Paszteciki, krokiety, pieczywo
Na wigilijnym stole brakuje ziemniaków czy ryżu, dlatego, by dania były bardziej sycące, warto spożywać je z pasztecikami albo krokietami z nadzieniem kapustno-grzybowym bądź też z chlebem, który jest nie tylko pokarmem, lecz także symbolem dobrobytu, powodzenia i nowego życia.
Kompot z suszu
Suszone skarby sadu, przyprawione rozgrzewającym, aromatycznym cynamonem, goździkami i skórką cytryny, zalane wrzątkiem, a następnie ostudzone, doskonale gaszą pragnienie i wspaniale smakują.
Wigilijny kompot z suszu
Składniki:
- 2 l wody
- 250 g suszonych owoców: śliwek, jabłek, moreli, gruszek, fig (wg uznania)
- 1 garść rodzynek
- 1 pomarańcza
- 1 cytryna
- kora cynamonu (kilkucentymetrowy kawałek)
- 4-6 goździków
- miód do smaku (ilość wg uznania, np. 1-3 łyżki, bardzo dobrze sprawdza się miód lipowy, akacjowy, faceliowy lub leśny)
Przygotowanie:
Owoce i rodzynki przełożyć do rondla, dodać cynamon i goździki. Zalać wodą i gotować ok. 30 minut na średnim ogniu do chwili aż owoce będą miękkie, a kompot uwolni swój aromat. Zdjąć rondel z ognia, nieco przestudzić, doprawić miodem, sokiem z pomarańczy i cytryny. Kompot można od razu przelać do żaroodpornego dzbanka lub bezpośrednio do szklanek i podawać na ciepło, ale można też odstawić kompot do przestudzenia i podawać jako napój na zimno. Owoce pozostałe z gotowania warto wykorzystać do deseru.
Kluski z makiem
Niby wytrawne, ale już na słodko, są zwykle pierwszym daniem deserowym, po jakie sięgamy tuż po spożyciu zupy, ryby czy kapusty. Najlepsze kluski z makiem to te z orzechami, migdałami, rodzynkami i miodem.
Wigilijne kluski z makiem na szybko
Składniki:
- gotowa masa makowa z puszki (kto chce zyskać więcej smaku, może osobno dodać 1 szklankę bakalii, np. rodzynki, suszone śliwki, morele, orzechy, skórkę pomarańczową i 3-4 łyżki miodu, np. akacjowego, długo płynnego i łatwiejszego w wymieszaniu z masą)
- 250 g mąki + odrobina mąki do podsypania
- 1 żółtko
- 0,5 szklanki ciepłej wody
- 0,5 płaskiej łyżeczki soli
Przygotowanie:
Mąkę przesiać i wysypać na stolnicę, wbić żółtko, dodać sól, powoli wlać ciepłą wodę. Zagnieść elastyczne ciasto. Rozwałkować na placek (grubość ok. 3 mm) i pociąć na podłużne paski. Posypać mąką i pozostawić na godzinę do podsuszenia (najlepiej przykryć ciasto czystą, suchą ściereczką). Następnie ugotować paski ciasta w osolonym wrzątku z dodatkiem oleju lub oliwy (aby ciasto nie przywierało). Ugotowane kluski odsączyć z wody i wymieszać z masą makową. Kto nie ma ochoty lub czasu robić ciasta samodzielnie, może wykorzystać gotowy makaron, np. typu łazanki.
Kutia
Pochodzi z kuchni wschodnioeuropejskiej i do dziś jest najczęściej przyrządzana na Podkarpaciu, Lubelszczyźnie i Białostocczyźnie. Kutię robi się z pszenicy (lub kaszy pęczak) z dodatkiem maku, bakali, kandyzowanej skórki pomarańczy i miodu.
Makowiec, sernik, keks
Te i inne ciasta oraz ciasteczka to słodki dodatek do świąt. Pieczone na cieście kruchym albo biszkoptowym, polane pyszną polewą i posypane bakaliami, będą smakowały jeszcze lepiej po długim, świątecznym spacerze w rodzinnym gronie.
Kruche ciasteczka z miodem
Składniki:
- 1 jajko
- 2 szklanki mąki pszennej (szklanka 250 ml)
- 100 g masła
- 5-7 łyżek miodu, np. akacjowego
- opcjonalnie: starta skórka z cytryny lub odrobina cynamonu do smaku
Przygotowanie:
Z przygotowanych składników zagnieść ciasto. Jeśli się klei, dodać odrobinę mąki. Zawinąć w czystą, suchą ściereczkę i schłodzić w lodówce przez 1 godzinę. Schłodzone ciasto rozwałkować (zalecana grubość ciasta ok. 5 mm) i wykrawać ciasteczka. Ułożyć na blasze wyłożonej papierem do pieczenia. Piec w temp. 200° C przez 10-12 minut.
Z przepisu wychodzi ok. 25 sztuk ciasteczek.
Piernik
Król bożonarodzeniowych słodkości, o smakowicie korzennym smaku i zapachu. W wielu domach istnieją przekazywane od lat, z pokolenia na pokolenie, najlepsze przepisy na pierniki – te na miodzie albo na piwie lub kawie, przekładane powidłami śliwkowymi, z bakaliami, lukrowane, z polewą czekoladową bądź posypane cukrem pudrem. Bez względu na przepis każdy świąteczny piernik smakuje wyjątkowo i dodaje świętom jeszcze więcej magii.
Piernik z miodem i bakaliami
Składniki (ciasto):
- 3 szklanki mąki pszennej
- 1 łyżeczka sody oczyszczonej
- 2-3 łyżki zimnej wody
- 0,5 szklanki mleka
- 3 łyżki kwaśnej śmietany
- 5 jajek
- 100 g masła
- 1 szklanka cukru i 0,5 szklanki miodu lub 0,5 szklanki cukru i 1 szklanka miodu (do piernika najlepszy jest miód gryczany)
- 100 g posiekanych migdałów
- 100 g posiekanych orzechów
- 100 g rodzynek
- 100 g otartej skórki pomarańczy
- 1 opakowanie przyprawy korzennej do piernika (gotowa lub przygotowana samodzielnie: 2-3 łyżeczki cynamonu, 5-7 mielonych goździków, 0,5 łyżeczki kardamonu, 1/4 łyżeczki gałki muszkatołowej)
Przygotowanie:
Bakalie obtoczyć w mące (1-2 łyżki) i odstawić. Mąkę przesiać i połączyć z sodą i przyprawą korzenną. Miód i skórkę pomarańczy włożyć do rondelka, podgrzewać ok. 7 minut na małym ogniu, przestudzić, a następnie dodać do ciasta. Dodać masło, śmietanę i mleko. Żółtka utrzeć z cukrem i/lub miodem na puszystą masę, dodać do ciasta. Ucierać całość aż powstanie jednolite, gładkie ciasto. Dodać sodę rozpuszczoną w wodzie i ponownie wymieszać. Dodać bakalie, wymieszać. Z białek ubić sztywną pianę, dodając 3 łyżki cukru. Połączyć pianę z ciastem i delikatnie wymieszać.
Blachy wyłożyć papierem do pieczenia i napełnić ciastem do połowy ich wysokości. Piec w piekarniku ok. 60 minut w 155° C (z termoobiegiem) lub 180° C (bez termoobiegu).
Gotowe ciasto można polać polewą z białej lub ciemnej czekolady i posypać bakaliami.
