Będąc w środku miasta nie masz pojęcia, gdzie znajduje się wschód, a gdzie zachód? Jadąc autem na wakacje gubisz się, mimo że pokonujesz tę samą trasę już trzeci raz? Podczas wycieczki w góry jesteś zdany na swoich towarzyszy, bo nie ogarniasz mapy? Byłoby ci zdecydowanie łatwiej, gdybyś urodził się pszczołą. Te zwierzęta charakteryzują się niesamowitymi umiejętnościami, o które pewnie nie podejrzewałbyś owadów.
Naturalny GPS
Kiedy naukowcy uśpili pszczoły na kilka godzin, a następnie wypuścili je nad łąką w odległości około 400 metrów od uli, ze zdumieniem obserwowali, jak owady bez problemu trafiają do swoich domków. Według ich założeń, pszczoły powinny być zdezorientowane – sen, który został na nich wymuszony, miał zakłócić ich zegar biologiczny i w rezultacie umiejętność nawigacji według pozycji Słońca. W takiej sytuacji nawet niektórym ludziom byłoby trudno wrócić do domu. Pszczoły natomiast, mimo że ich mózg waży zaledwie jeden miligram, ma jedynie milion połączeń nerwowych i nie ma w nim układu nerwowego, potrafią bezbłędnie zapamiętać i odtworzyć skomplikowaną trasę. Co więcej – mając do zaplanowania drogę, która wiedzie przez kilka punktów, potrafią bezbłędnie wybrać najszybszy i najbardziej optymalny wariant. To umiejętność, z którą nierzadko przegrywa nawet najbardziej zaktualizowany GPS.
Społeczeństwo
Pszczeli rój to przykład świetnie zorganizowanego społeczeństwa. Ich na pozór proste zadanie: zbieranie nektaru, w rzeczywistości wymaga uporządkowania i hierarchizacji. Pszczoły robotnice, trutnie, królowa matka – w pszczelim roju nie ma miejsca dla tych, którzy nie wiedzą, co chcą robić w życiu. Mimo że w roju istnieje zaawansowana struktura społeczna, to poszczególne funkcje nie są danym pszczołom przypisane raz na zawsze. Najmłodsze i najmniej doświadczone pszczoły pracują w ulu jako „niańki” larw lub jako sprzątaczki. Kiedy podrosną, mogą zacząć wylatywać w poszukiwaniu nektaru. Zauważono prawidłowość, że im robotnica jest starsza, tym dalej wypuszcza się w drogę. Może to moment, kiedy pszczoła i tak nie ma już nic do stracenia?
W tak skomplikowanym społeczeństwie, gdzie każdy z osobników ma swoje role, musiał siłą rzeczy powstać pewien sposób komunikowania się. Pszczoła, która trafi na rośliny spryskane środkami owadobójczymi, musi ostrzec resztę roju. Robotnica, która odkryje zdecydowanie lepsze źródło pyłków, chciałaby przekazać tę informację reszcie. By móc sprawniej funkcjonować w zmieniającym się otoczeniu, owady stworzyły na swoje potrzeby skomplikowany język – tak zwany taniec pszczół. Jego istnienia dowiódł austriacki lekarz i entomolog Karl von Frisch. Za to odkrycie otrzymał w 1973 r. Nagrodę Nobla.
Osobowość pszczół
Tak jak ludzie i bardziej zaawansowane rozwojowo zwierzęta, pszczoły również mają swoją osobowość. Jeśli będąc człowiekiem, wybierasz spokojne życie bez przygód, zapewne nadawałbyś się na pszczołę. Takie zmiany, jak na przykład odejście starej królowej i pojawienie się nowej, prawdopodobnie niewiele by dla ciebie znaczyły. Po nektar przecież trzeba wylatywać codziennie, niezależnie od tego, kto zasiada na tronie.
Jeśli natomiast jako człowiek szukasz nowych wrażeń, rozwijasz szeroko żagle, kiedy wiatr mocniej uderzy – w roju najpewniej należałbyś do tych 5% pszczół, które opuszczają bezpieczny ul wraz ze swoją królową i lecą w nieznane. Pcha je do tego tak zwany gen poszukiwania nowości, który u jednych osobników jest bardziej aktywny niż u innych.
Inną cechą, którą posiadają pszczoły, jest… skłonność do pesymizmu lub wręcz depresji. Przekonano się o tym, stosując szereg eksperymentów i sprawdzając pracę neuroprzekaźników odpowiedzialnych za depresję: dopaminy, serotoniny i oktopaminy. Obserwując zmiany w mózgu pszczół, które zostały poddane traumatycznym przeżyciom (potrząsanie słoikiem, w którym umieszczono owady), można stwierdzić, że na skutek stresu pszczoły częściej padają ofiarą pesymizmu.
Wszystko wskazuje zatem na to, że nie doceniamy inteligencji pszczół, mimo że w niektórych dziedzinach mogłyby zdecydowanie wygrać z człowiekiem. A jeśli nawet w innych przegrają, musimy mieć na względzie to, że je też może dopaść smutek czy frustracja.
